Als een sultan in de Oriënt

Turkije

Honderdduizenden toeristen reizen elk jaar naar Turkije. Maar in Oost-Anatolië is de toerist nog een reiziger die de verbazing wekt van de plaatselijke bevolking, merkt Marianne Ames. Het gebied is een smeltkroes van culturen, maar één ding is duidelijk: dit is de Oriënt.

Vrouwendag in de hammam

Vanuit de stoom doemt een vrouw op met tatoeages op haar gezicht en handen. Tussen haar lippen bungelt een sigaret. Zij wuift dat ik verder moet komen. We duiken de spelonken in van onderaards Sanliurfa in Oost-Anatolië .

Het is vrouwendag in de hammam, het badhuis dat de sultan ruim tweehonderd jaar geleden aan de bevolking schonk. Een rondleiding volgt, gebukt en glibberend door de duistere vochtige gangen kijk ik rond. Voloptueuze lichamen liggen ontspannen in de hete lucht, schroom of schaamte kennen ze niet. De vrouwen zijn onder elkaar en genieten.

Saniliufa

De hammam ligt midden in de bazaar van Sanliurfa, een van de oudste ononderbroken bewoonde steden ter wereld. Deze stad in de vruchtbare vlakte van Mesopotamië heeft een roerige geschiedenis. Hettieten, Assyriers, Grieken, Romeinen, kruisvaarders, Osmanen, Fransen en Koerden. Wanneer is dit gebied in de afgelopen 9000 jaar niet bevochten? Tastbare herinneringen daaraan zijn nog steeds terug te vinden. 

De oude tempel (Gobeklitepe) in de omgeving van Sanliurfa                          foto's Hatice Cimtay.

 Van verre is Sanliurfa te herkennen aan de citadel die Alexander de Grote liet bouwen in het toenmalige Edessa. Nog steeds staat het uitzicht van de kamer in het Edessa hotel in het geheugen gegrift. Een maansikkel – hoe kan het ook anders – zet de overblijfselen van het kasteel en de daaronder gelegen moskee in een zacht licht. Maar wat overheerst is de oosterse sfeer.

  Mozaïeken bij Gobeklitepe                         foto's Hatice Cimtay

De geuren van de tientallen kruiden, de kazen die eruit zien als gevlochten broodjes en de verse vruchten lokken de bezoeker vanzelf naar de bazaar. Uren kun je ronddwalen in deze ‘ Kapali carsi’ , dat simpel gesloten winkelstraat betekent. Ambachtslieden zitten op kleedjes voor hun winkeltje en doen hun handwerk voor een koopje van de hand. Hier worden toeristen nog gezien als reizigers, vreemdelingen die op doorreis zijn. Kijk niet raar op als een koop wordt besloten met een uitnodiging om een kopje cay (thee) te drinken. Waar je later in een restaurant of hotelbar net zo veel voor betaalt als voor het zilveren suikerpotje dat eerder die dag is gekocht.

De mensen in Sanliurfa zijn overigens net zo nieuwsgierig naar de bezoekers als wij naar hen. “ Waar komt u vandaan? Hoeveel kinderen heeft u? Maar twee? Ik heb er elf. Familie is belangrijk, nietwaar?”

Naar de kapper

In sommige reisgidsen staat een waarschuwing om geen discussie met de bevolking aan te gaan, die voor 95 procent uit Koerden (zie hieronder) bestaat. Maar waarom? Na drie dagen struinen door de wirwar van straatjes zijn er veel vrienden gemaakt. Een vraag naar de dichtsbijzijnde dameskapper (kuafor) wordt beantwoord met een armzwaai naar een auto. Geklemd tussen moeder en zussen brengt de dochter de toeriste naar een kapsalon. Voor vijf Turkse lira (drie euro) krijgt het haar een wasbeurt en het hoofd een massage. Twee, drie jonge kappers tegelijk staan vervolgens met een gezicht alsof ze een kunstwerk creeren, het haar in model te fohnen. Tenslotte zijn zij het die vragen of ze een foto mogen maken van de toerist.

Eten in Oost-Anatolië

 

Het eten in Oost-Anatolië  is een belevenis op zich. Niet alleen door de verse ingredienten zoals lamsvlees, aubergines en verrukkelijke yoghurt en kruiden zoals munt, rucola en pepers die men in deze keuken gebruikt maar ook door de wijze waarop de maaltijd wordt genuttigd. De schoenen  gaan uit bij de voordeur en dan is het heerlijk hangen in de kussens zodat je je de sultan zelf voelt. Het ene na het andere gerecht wordt op lage tafeltjes of soms op het tapijt geserveerd. Sanliurfa is de bakermat van de Turkse pizza, lahmacun, en ook de cig kofte (balletjes rauw gehakt) is niet te versmaden.

Weer terug naar Sanliurfa 

Sanliurfa is een van de belangrijkste bedevaartsplaatsen in de islamtische wereld. De terrassen rond de vijver van Abraham, waar de aartsvader werd gered van de brandstapel, zitten hier altijd vol. God zou het vuur hebben veranderd in water, waar nu roeibootjes dobberen, en de kolen in vissen. Een uitje met de kinderen is het voeren van de heilige karpers. 

De heilige karpers van Sanliurfa                       foto's Hatice Cimtay

Er is genoeg te zien, maar de stad is ook een goede uitvalsbasis naar bezienswaardigheden in de omgeving. Beklim de berg Nemrut met de enorme stenen koppen (circa 59 v C) en zie de zon ondergaan over Mesopotamië.

De Koerdische kwestie

De 25 miljoen Koerden vormen het grootste volk zonder staat. Het merendeel daarvan woont in de buurlanden of is van daar gevlucht naar Turkije. De Turkse republiek van Kemal Ataturk ontkende het bestaan van een apart Koerdisch volk. De jaren tachtig van de vorige eeuw kenmerkten zich door politiek geweld en terrorisme. De arrestatie van de leider Ocalan in 1999 bracht het conflict toen weer onder de internationale aandacht, maar een vreedzame oplossing lijkt nog ver weg.