Opeens herinner ik het me weer. Berlijn 25 jaar geleden.

De Berlijnse metro bereikt het station Potzdamer Platz dat nu vol staat met reizigers. Vijfentwintig jaar geleden reed de metro dit station zachtjes voorbij. De kiosken waren dichtgetimmerd, het licht was gedempt, niemand kon dit station in of uit: het was een spookstation. Boven stond de muur die tussen 1961 en 1989 de inwoners van Oost- en West-Berlijn scheidde. Beneden waren de metrolijnen net zo onverbiddelijk gesloten. In het weekeinde van 8 en 9 november 2014 is er van die rauwe wereld weinig meer te merken. Berlijn viert feest. De stad viert de 25e verjaardag van de val van de muur.

Donderdagavond 9 november 1989 op naar Berlijn

Op donderdagavond werd bekend gemaakt dat de grensovergangen van de DDR open zouden gaan. De glasnost (openheid) en perestrojka (hervorming) van de toenmalige president Gorbatsjov van de Sovjet-Unie gaven al enige tijd het gevoel dat er een verandering op komst was in het communistische Oostblok. Toch verraste de mededeling dat ‘de muur viel’ iedereen, volgens mij zelfs de partijbonzen in Oost-Berlijn. De beelden van de Oost- en West-Berlijners die elkaar om de nek vielen bij de eerste vrije grensovergang Bornholmer Straße die avond van de 9e november, staan menigeen op het netvlies gebrand.

Op de redactie van de Nieuwe Vlaardingse Courant waar ik toen werkte, beheerste dit nieuws ook de gesprekken. Mijn collega Robert en ik besloten de eerste de beste trein naar Berlijn te nemen. Dat kon trouwens gewoon vanaf station Schiedam Centrum. Hoek van Holland-Moskou, met als één van de tussenstations Berlijn! Zes uur later liepen we vanaf het Hauptbahnhof een heksenketel in. Ik heb nog nooit zoveel, overigens lege, flessen champagne gezien. Die beheersten het straatbeeld, net als de Trabantjes die sputterend en grote rookwolken spugend in West-Berlijn juichend werden ontvangen.

Checkpoint Charlie

Nog diezelfde avond gingen we natuurlijk naar Checkpoint Charlie. Op de muur zaten Berlijners. In de strook niemandsland richting Oost-Berlijn stonden de soldaten nog opgesteld. Geen mens die over de muur sprong en niemand haalde het toen in zijn hoofd om in de muur te gaan hakken. Ik weet nog dat ik er niet gerust over was of de soldaten rustig zouden blijven en niet zouden ingrijpen. Bij de officiële grensovergangen was het echter dringen. Daar liepen de ‘Ossi’s’ in rijen dik naar het Westen. Robert en ik wilden juist naar Oost-Berlijn. Hoe zou het er daar uitzien? Wat zouden we daar aantreffen? Die tegendraadse houding hebben we geloof ik, beiden nog steeds. Zo kwam het dat we ons paspoort aan een verbaasde grenswacht lieten zien. Ook moesten we Oost-Duitse Marken kopen. Die avond stonden we aan de toog van een lege Kneipe. Behalve de barman was iedereen zich op de Kurfürstendamm aan het vergapen aan de etalages. Ook voor de electronicazaken stonden dikke rijen, herinner ik me. 

Het was een onvergetelijk weekeinde in 1989. 

De uitgelaten sfeer, maar ook de onverzettelijkheid van de Oost-Duitse soldaten, die die eerste dagen gewoon de muur bleven bewaken, is me altijd bijgebleven. Terug naar huis waren de treinen overvol en moesten we zes uur staan in het gangpad. Misschien dat we zo onder de indruk waren van het geduld van de Oost-Berlijners die 28 jaar lang moesten wachten op hereniging met het thuisfront, maar de tijd vloog om.

25 jaar later 
Datzelfde bedenk ik me terwijl ik 25 jaar later bij de Brandenburg Tor sta. Waar is de tijd gebleven? Samen met Susan vier ik het 25-jarige jubileum mee, samen met talloze andere bezoekers. Op de Pariser Platz wordt op een megascherm een filmpje vertoond. Kennedy, Gorbatsjov, Reagan, Honecker en een jonge Willy Brandt; in een rap tempo gaat de hele Koude oorlog voorbij.

Beelden van de persconferentie van die 9e november 1989 worden vertoond. Journalisten vragen aan een partijbons wanneer de grenzen dan opengaan. Wanneer het antwoord ‘Sofort, unverzüglich’ op het scherm vallen, gaat er een luid applaus op.

Het valt ons op dat er veel Duitsers zijn; de geïnteresseerde toeschouwers zijn niet alleen toeristen. Ik spreek een man aan. Hij komt met zijn vrouw uit Beieren. Destijds gebeurde ‘Die Wende’ zo plotseling, ze konden niet geloven dat het echt ging gebeuren. In oktober 1989 had er nog een familie bij hen aangeklopt voor hulp. Gevlucht uit Oost-Duitsland. De man was er een vermogen voor kwijt. Een maand later waren de grenzen open. Die familie woonde trouwens nog steeds bij hen. Dit jubileumweekeinde wilde het paar wel meemaken in Berlijn. De sfeer was wunderschön. Ze fietsen weg op de FriedrichstraBe.

Langs de rijen ballonnen die dit weekeinde de plaats markeren waar de muur heeft gestaan. Achtduizend ballonnen staan er. Het is een reeks die niet te bevatten is. Zondagavond 9 november worden de ballonnen opgelaten en is ook die symbolische muur geslecht.